Έκθεση τεκμηρίωσης Δ. Κοζάνης για μετατόπιση πυλώνων

Έκθεση: Μετατόπιση πυλώνων από την επέκταση του Δήμου Κοζάνης για τις ανάγκες μετεγκατάστασης οικισμών

Εισαγωγή

Η λειτουργική δομή του οικιστικού δικτύου του Δήμου Κοζάνης, καθορίστηκε διαχρονικά από τις δραστηριότητες της ΔΕΗ στη γειτονική κοιλάδα της Εορδαίας, που επηρεάζουν πολλαπλά τη λειτουργία του.
Οι ενεργειακές δραστηριότητες του λεκανοπεδίου, αφενός αποτελούν ισχυρό πόλο έλξης για απασχόληση, με αποτέλεσμα την ασφυκτική λειτουργία του διαμορφωμένου αστικού ιστού και κυρίως του ιστορικού κέντρου της πόλης και τις επακόλουθες τάσεις εκτόνωσης στις παρυφές της πόλης, αφετέρου διαταράσσουν διαχρονικά το αστικό δίκτυο της πόλης με τη προσθήκη νεοδημιουργούμενων οικισμών (ζώνη Κοίλα – Καρδιά – Εξοχή και Χαραυγή, τη πρόσφατη οριοθέτηση του νέου οικισμού του Κλείτου, το 2002 και την ακόμη πιο πρόσφατη απόφαση μετεγκατάστασης του οικισμού της Ποντοκώμης, το 2008).

Επιπρόσθετα, ιδιαίτερο ρόλο ως προς τον διαμορφωμένο μέχρι σήμερα χαρακτήρα χρήσεων και λειτουργιών στη περιοχή, έχει διαδραματίσει και η μεταφορά νέφους σκόνης προς το λεκανοπέδιο της Κοζάνης, από τα λιγνιτικά πεδία της Εορδαίας, με αποτέλεσμα η επέκταση των αστικών λειτουργιών και κυρίως της κατοικίας να γίνεται προς τη Νότια και Νοτιοδυτική πλευρά της πόλης, που αποτελεί κατά τεκμήριο και την βέλτιστη περιβαλλοντικά περιοχή (μικρότερη επιβάρυνση).

Οι προβλέψεις του νέου Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου

Σύμφωνα με το νέο υπό έγκριση ΓΠΣ, ο Δήμος Κοζάνης αντιπροσωπεύει:
• Το 15,67% του πληθυσμού (47.451 κάτοικοι το 2001) και το 14,58% του οικονομικά ενεργού πληθυσμού της Περιφέρειας.
• Το 30,33% του πληθυσμού του Νομού με βάση την απογραφή του 2001.
• Περιλαμβάνει την πόλη της Κοζάνης που λειτουργεί ως αστικό κέντρο περιφερειακού επιπέδου.
• Εκτιμάται ότι θα κινηθεί αυξητικά στο πλαίσιο των θετικών ρυθμών ανάπτυξης του Νομού. Αυτοί οι ρυθμοί ανάπτυξης θα εξαρτηθούν μεταξύ άλλων από:
-την ολοκλήρωση της Εγνατίας, των κάθετων οδικών αξόνων και των μεγάλων έργων του Γ΄ΚΠΣ.
-την ενεργοποίηση του Πανεπιστημίου.

Η πόλη της Κοζάνης αναπτύχθηκε σταδιακά γύρω από τον ιστορικό της πυρήνα που χαρακτηρίζεται από δαιδαλώδη πολεοδομικό ιστό. Ο πυρήνας αυτός που αποτελεί και το μοναδικό κέντρο της πόλης, σήμερα ασφυκτιά.
Στο πλαίσιο αυτό και προκειμένου ο Δήμος Κοζάνης να ανταποκριθεί στις ανάγκες του ρόλου του, ως κέντρου στην ευρύτερη περιοχή της Δυτ. Μακεδονίας και των ΝΔ Βαλκανίων, απαιτείται, η λειτουργική αναδιοργάνωση και εκτόνωση των πιέσεων στο περιφερειακό αστικό χώρο της πόλης της Κοζάνης και ο ανασχεδιασμός του συνόλου των οικισμών, έτσι ώστε να ενισχυθεί η αναπτυξιακή δυναμική, η λειτουργικότητα και η ελκυστικότητα του Δήμου, ως χώρου αστικών δραστηριοτήτων.
Σήμερα αναπτύσσονται δυναμικές τάσεις οικιστικής εξάπλωσης, προς τα νότια και νοτιοδυτικά, σε περιοχές με ήπιο ανάγλυφο και λιγότερη ρύπανση. Σημαντικός αριθμός δημόσιων υπηρεσιών και οργανισμών συγκεντρώνεται ήδη στη ΝΔ έξοδο της Κοζάνης, στην επέκταση της πόλης: Δασαρχείο, Κτηνιατρείο, Εθνικός Οργανισμός Καπνού, Ι.Γ.Μ.Ε., ΚΤΕΟ Κοζάνης, Γεωργική Σχολή, Τοπογραφική Υπηρεσία και Πάρκο Κυκλοφοριακής Αγωγής.

Στην περιοχή ΝΔ της πόλης, βρίσκεται επίσης σε διαδικασία υλοποίησης η δημιουργία του νέου Αθλητικού Κέντρου Κοζάνης, το οποίο θα περιλαμβάνει ανοιχτά γήπεδα και κλειστούς αθλητικούς χώρους ολυμπιακών προδιαγραφών, για διοργάνωση αγώνων και για προπονήσεις. Ο ίδιος χώρος θα ενσωματώνει παράλληλα και χώρους αναψυχής και υπαίθριους χώρους εκδηλώσεων. Στον ίδιο ευρύτερο χώρο, εκατέρωθεν του δρόμου Κοζάνη – Λευκόβρυση, αναπτύσσονται παράλληλα παραγωγικές δραστηριότητες και αστικές λειτουργίες (ιδιωτικός παιδικός σταθμός, ιδιωτικό γήπεδο ποδοσφαίρου 5x5, κ.α.).

Στην ίδια κατεύθυνση, αναπτύσσεται ένας νέος δυναμικά αναπτυσσόμενος αστικός πυρήνας 550στρ, η Ζώνη Ενεργού Πολεοδομίας Κοζάνης (ΖΕΠ), σύμφωνα με το ήδη εγκεκριμένο ΓΠΣ βορειοανατολικά του Αργίλου, στην περιοχή Παϊάμπορο. Η ΖΕΠ θα φιλοξενεί υπερτοπικές λειτουργίες διοίκησης, εμπορίου και τουρισμού, ενώ ήδη λειτουργεί εκεί η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας και έχουν εγκατασταθεί 300 οικογένειες. Σε επαφή με τη ΖΕΠ βρίσκεται και ο χώρος ανάπτυξης του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας σε μια έκταση ~1000στρ.

Ο νέος οικισμός του Κλείτου, χωροθετήθηκε στην ίδια περιοχή, για τη μετεγκατάσταση των κατοίκων από τον παλιό οικισμό, ο οποίος απαλλοτριώνεται από τη ΔΕΗ. Η περιοχή του νέου οικισμού βρίσκεται μεταξύ Πρωτοχωρίου και Αργίλου, στα δυτικά της οδού Κοζάνης – Λευκοπηγής.

Στη ΝΔ πλευρά της ΖΕΠ και σε επαφή μ΄ αυτήν, πρόκειται να μετεγκατασταθεί ο οικισμός της Ποντοκώμης, μετά από σχετικό δημοψήφισμα, στο οποίο η συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων επέλεξε τον συγκεκριμένο χώρο.

Συμπερασματικά το νέο ΓΠΣ προβλέπει:

• Χωροθέτηση και νέων σημαντικών λειτουργιών, εκτός πόλης λόγω έλλειψης χώρων.
• Χωροθέτηση των οικισμών που δημιουργήθηκαν από διανομές του Υπουργείου Γεωργίας και από μετεγκαταστάσεις οικισμών από τα λιγνιτικά πεδία, με προαστιακό χαρακτήρα, περιμετρικά της πόλης και στην κατεύθυνση Δ και ΝΔ
• Επέκταση του συνεκτικού – συμπαγούς κέντρου της πόλης της Κοζάνης προς την πλευρά του Στρατοπέδου Μακεδονομάχων (επέκταση εμπορικών λειτουργιών στην Α. Παπανδρέου και δημιουργία πυρήνα πολιτισμού ελεύθερου χρόνου στην περιοχή Δρίζειου και γηπέδου).
• Δημιουργία ενός «νέου κέντρου τριπολικού» (κέντρο πόλης, διοικητικό κέντρο στη ΖΕΠ, διοίκηση και αθλητικές εγκαταστάσεις υπερτοπικού χαρακτήρα ανατολικά και δυτικά της Λευκόβρυσης). Οι οικισμοί, Άργιλος, Λευκοπηγή, Βατερό και το νέο Κλείτος, που αναπτύσσονται στην Δυτική πλευρά της πόλης συγκεντρώνουν μαζί με τη ΖΕΠ δημόσιες και ιδιωτικές υπερτοπικές λειτουργίες και θα αποτελέσουν σταδιακά το νέο κέντρο της πόλης γύρω από το οποίο θα αναπτυχθούν αστικού τύπου λειτουργίες. Η πρόσφατη απόφαση των Δημοτικών Συμβουλίων Δημ. Υψηλάντη και Κοζάνης για την μετεγκατάσταση της Ποντοκώμης στην περιοχή Νότια της ΖΕΠ και σε επαφή μ΄αυτήν, συνάδουν με αυτή την προοπτική και ενισχύουν τον αστικό χαρακτήρα της περιοχής αυτής.
• Χωροθέτηση του Πανεπιστημίου στην έκταση της ΚΕΔ καθώς και στο νότιο άκρο της επέκτασης στην περιοχή Λευκοπηγής, Βόρεια και ΒΔ σε επαφή με τη ΖΕΠ.
• Χωροθέτηση κέντρου ελεύθερου χρόνου αναψυχής και ήπιων παραγωγικών δραστηριοτήτων ανάντη της Εγνατίας σε ζώνη ενδιάμεση των οικισμών Ξηρολίμνης και Αλωνακίων.

Στο πλαίσιο της ως άνω προσέγγισης, είναι προφανές ότι οι οικιστικές ζώνες επεκτείνονται προς τα νότια και νοτιοδυτικά σε περιοχές με ήπιο ανάγλυφο, αφενός για την κάλυψη των αναμενόμενων αναγκών και αφετέρου για την βελτίωση της εικόνας και λειτουργίας των ήδη αναπτυγμένων ζωνών.

Αυτή η επέκταση φαίνεται να αντικατοπτρίζεται και στην πληθυσμιακή δυναμική των περιοχών αυτών, που εμφανίζουν εντονότερους ρυθμούς αύξησης πληθυσμού.

Η πρόταση μετατόπισης της όδευσης των γραμμών υπερυψηλής τάσης της ΔΕΗ

Οι γραμμές υπερυψηλής τάσης της ΔΕΗ (400.000 V Αγ. Χαράλαμπος) διέρχονται Δυτικά της πόλης της Κοζάνης, με κατεύθυνση στον άξονα ΒΔ προς ΝΔ.
Οι ως άνω γραμμές επηρεάζουν καθοριστικά (στην ουσία ακυρώνουν), την επέκταση της πόλης στην κατεύθυνση αυτή και κυρίως επηρεάζουν στη φάση αυτή, τον πολεοδομικό σχεδιασμό και τη τελική διαμόρφωση της έκτασης όπου θα μετεγκατασταθεί το Δ.Δ της Ποντοκώμης.
Στο πλαίσιο αυτό και για την επιτάχυνση του χρόνου μετεγκατάστασης της Ποντοκώμης απαιτείται να ξεκινήσει άμεσα (μελέτη, κατασκευή) η διαδικασία μετατόπισης της όδευσης σύμφωνα με την υποβαλλόμενη πρόταση, όπως αυτή αποτυπώνεται στον επισυναπτόμενο χάρτη, ή με αναπροσαρμογή της πρότασης αυτής, από πλευράς της ΔΕΗ.
Με τον τρόπο αυτό θα καταστεί εφικτή η οριστική χωροθέτηση και οριοθέτηση της προς οικοδόμηση έκτασης του νέου οικισμού της Ποντοκώμης, που αποτελεί προαπαιτούμενο για την έγκριση από το ΥΠΕΧΩΔΕ, των Περιβαλλοντικών Όρων για το ορυχείο Δημητρίου Υψηλάντη και Μαυροπηγής, καθώς και η έναρξη της πολεοδομικής μελέτης του νέου οικισμού.

Επίλογος

Η Κοζάνη, το φυσικό και διοικητικό κέντρο της Περιφέρειας καλείται σήμερα, από τον Εθνικό και Περιφερειακό Χωροταξικό Σχεδιασμό, να λειτουργήσει τα αμέσως επόμενα χρόνια και ως "πόλη κόμβος εμπορικών, πανεπιστημιακών, τεχνολογικών και πολιτιστικών δραστηριοτήτων" στην ευρύτερη περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων.
Το νέο Γ.Π.Σ. λαμβάνοντας υπόψη τον ρόλο και την προοπτική ανάπτυξης της πόλης, ταυτόχρονα με την πληθυσμιακή και οικιστική δυναμική της, (εκτιμώμενος πληθυσμός της πόλης των 87.000 για το Δήμο της Κοζάνης το 2015), δίνει νέα επέκταση της πόλης, που αναπτύσσεται κύρια, προς τη Δυτική και ΝΔ πλευρά της, συμπεριλαμβάνοντας στον ιστό της, την έκταση του στρατοπέδου Μακεδονομάχων έως τη ΖΕΠ.
Με βάση το νέο Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο Γ.Π.Σ. (ολοκληρώθηκε το 2005, εγκρίθηκε από το Δημοτικό Συμβούλιο το 2006), που αποτελεί και το εργαλείο Επιχειρησιακού Σχεδιασμού, για το σύνολο του Δήμου Κοζάνης, πρώτη προτεραιότητα αποτελεί η ανάπτυξη της ΖΕΠ, η οποία αναλαμβάνει ρόλο υπερτοπικού κέντρου μαζί με την γύρω από αυτή περιοχή.
Η προβλεπόμενη ανάπτυξη των εγκαταστάσεων του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας σε άμεση επαφή βόρεια της ΖΕΠ, σε συνδυασμό με τη νέα οργάνωση του οδικού δικτύου (Εγνατία και κάθετοι οδικοί άξονες προς Αλβανία και FYROM) αλλά και την επέκταση της σιδηροδρομικής γραμμής προς Καλαμπάκα (διέρχεται βόρεια της ΖΕΠ), ενισχύει ακόμη περισσότερο τις προοπτικές ανάπτυξης της περιοχής Δυτικά και ΝΔ της πόλης.
Η καταλληλότητα των περιβαλλοντικών συνθηκών σε συνδυασμό με τις προοπτικές ανάπτυξης οικονομικών δραστηριοτήτων στην περιοχή αυτή, οδήγησαν το Δήμο Κοζάνης να προτείνει τη περιοχή Ν και ΝΔ της ΖΕΠ για την μετεγκατάσταση του Δ.Δ της Ποντοκώμης του Δήμου Δημ. Υψηλάντη. Η πρόταση έγινε δεκτή από την συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων με τοπικό δημοψήφισμα.
Για το λόγο αυτό η συνέχεια, η συνοχή και η αξιοποίηση της περιοχής αυτής πρέπει με κάθε τρόπο να διασφαλισθεί.
Η μετατόπιση των γραμμών υπερυψηλής τάσης της ΔΕΗ για την επέκταση της πόλης της Κοζάνης προς τη Ν και ΝΔ πλευρά της, δημιουργεί νέες εκτάσεις για την μετεγκατάσταση οικισμών και ταυτόχρονα είναι μεγάλης σημασίας και υψηλής προτεραιότητας για την συνολική ανάπτυξη του Δήμου Κοζάνης, του Νομού και της Περιφέρειας γενικότερα.